Mất mát, dù là sự ra đi của một người thân yêu, một mối quan hệ kết thúc hay thậm chí là sự thay đổi lớn trong cuộc sống, luôn là một trải nghiệm đầy đau đớn và thử thách. Khi đối mặt với mất mát, con người thường trải qua những cảm xúc mạnh mẽ và khó lường. Theo mô hình nổi tiếng của Elisabeth Kübler-Ross, có 5 giai đoạn cảm xúc chính mà mỗi người thường trải qua sau mất mát: phủ nhận, giận dữ, thương lượng, trầm cảm, và chấp nhận. Bài viết này sẽ hướng dẫn cách hiểu và vượt qua từng giai đoạn.
1. Giai Đoạn Phủ Nhận (Denial)
Giai đoạn đầu tiên khi đối mặt với mất mát là phủ nhận. Đây là phản ứng tự nhiên của con người khi cảm thấy bị sốc hoặc không tin vào những gì đang xảy ra. Người trải qua mất mát thường cố gắng né tránh sự thật, từ chối chấp nhận rằng sự mất mát đã xảy ra. Họ có thể tự hỏi: “Điều này không thể xảy ra với tôi” hoặc “Đây chỉ là một cơn ác mộng”.
Giai đoạn này là một cách để bảo vệ bản thân khỏi nỗi đau ngay lập tức. Để vượt qua, bạn cần dần dần mở lòng với thực tại, dù đau đớn đến đâu. Hãy cho phép bản thân cảm nhận những cảm xúc thật và tìm kiếm sự giúp đỡ từ gia đình, bạn bè hoặc chuyên gia.
2. Giai Đoạn Giận Dữ (Anger)
Sau phủ nhận, sự giận dữ thường xuất hiện. Người đang đau khổ có thể cảm thấy tức giận với chính mình, người khác, hoặc thậm chí là người đã mất. Cảm giác bất công, mất mát và đau đớn có thể khiến họ muốn tìm người để đổ lỗi. Họ có thể tự hỏi: “Tại sao lại là tôi?” hoặc “Tại sao điều này lại xảy ra?”
Sự giận dữ là một phần quan trọng của quá trình chấp nhận sự mất mát. Để vượt qua, điều quan trọng là thừa nhận rằng giận dữ là một cảm xúc tự nhiên và cần được thể hiện. Hãy tìm cách giải tỏa sự giận dữ một cách lành mạnh, chẳng hạn như nói chuyện với người thân hoặc tham gia các hoạt động thể chất để giảm bớt căng thẳng.
3. Giai Đoạn Thương Lượng (Bargaining)
Giai đoạn này thường liên quan đến việc người đau khổ cố gắng thương lượng với một thế lực cao hơn, như Chúa hoặc số phận, để đảo ngược hoặc giảm nhẹ sự mất mát. Họ có thể hứa rằng mình sẽ thay đổi nếu như người thân yêu trở lại, hoặc mong muốn có thêm thời gian để sửa chữa những sai lầm.
Dù biết rõ không thể thay đổi được thực tế, giai đoạn thương lượng là một cách để người mất mát tìm kiếm hy vọng, dù chỉ trong một thời gian ngắn. Để vượt qua, hãy nhận ra rằng sự thương lượng không thể thay đổi sự mất mát, nhưng bạn có thể tập trung vào cách đối mặt với thực tại.
4. Giai Đoạn Trầm Cảm (Depression)
Sau khi nhận ra rằng thương lượng không thể thay đổi được gì, người đau khổ thường rơi vào trạng thái trầm cảm. Giai đoạn này được đặc trưng bởi nỗi buồn sâu sắc, cảm giác mất mát thực sự và sự cô đơn. Họ có thể cảm thấy không còn động lực sống và muốn rút lui khỏi xã hội.
Trầm cảm là một phản ứng tự nhiên trước mất mát lớn. Điều quan trọng là không cô lập bản thân trong giai đoạn này. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè hoặc chuyên gia tâm lý là cách tốt nhất để đối mặt với cảm xúc này.
5. Giai Đoạn Chấp Nhận (Acceptance)
Giai đoạn cuối cùng là chấp nhận, khi người mất mát bắt đầu hiểu rằng mất mát là điều không thể tránh khỏi và họ cần phải học cách sống tiếp. Chấp nhận không có nghĩa là không còn buồn, mà là học cách sống chung với nỗi đau và tìm lại ý nghĩa cuộc sống.
Trong giai đoạn này, người đau khổ dần dần trở lại với cuộc sống bình thường và tập trung vào việc tiếp tục sống, tìm kiếm niềm vui và mục đích mới.
Việc trải qua mất mát là một quá trình đầy khó khăn và cảm xúc. Hiểu rõ và nhận thức về năm giai đoạn cảm xúc: phủ nhận, giận dữ, thương lượng, trầm cảm và chấp nhận, có thể giúp chúng ta đối mặt với mất mát một cách tốt hơn. Điều quan trọng nhất là cho phép bản thân trải qua từng giai đoạn và không ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người thân yêu và chuyên gia.