Tết Nguyên Đán, hay còn gọi là Lunar New Year, là dịp lễ truyền thống quan trọng nhất không chỉ đối với người dân Trung Quốc mà còn đối với cộng đồng người Hoa sống tại Việt Nam. Tết Nguyên Đán của người Hoa ở Việt Nam có nhiều phong tục và truyền thống tương tự như ở Trung Quốc, nhưng cũng có những nét riêng, hòa hợp với văn hóa và phong tục của người Việt. Dưới đây là một số phong tục và truyền thống chính trong dịp Tết Nguyên Đán của người Hoa ở Việt Nam:
1. Dọn dẹp và trang trí nhà cửa
- Trước khi Tết đến, người Hoa ở Việt Nam có thói quen dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, một phần để xua đuổi những điều không may của năm cũ và đón những điều tốt lành cho năm mới. Họ cũng trang trí nhà cửa bằng các đồ trang trí màu đỏ, như đèn lồng đỏ, câu đối đỏ và phúc tự (chữ phúc) để mang lại may mắn và thịnh vượng.
- Một biểu tượng trang trí phổ biến là quả quất (cây tắc), biểu tượng cho sự thịnh vượng, tiền tài, và may mắn trong năm mới.
2. Mâm cỗ và các món ăn truyền thống
- Trong Tết Nguyên Đán, mâm cỗ ngày Tết của người Hoa thường bao gồm các món ăn mang ý nghĩa tốt lành như cá (đại diện cho sự dư dả), bánh trôi nước (biểu tượng của sự đoàn tụ), và mì trường thọ (mì dài tượng trưng cho cuộc sống trường thọ và hạnh phúc).
- Bánh tổ là một loại bánh truyền thống không thể thiếu trong Tết của người Hoa, với hình tròn hoặc vuông tượng trưng cho sự đoàn viên và gắn kết gia đình.
3. Lì xì (Hồng bao)
- Lì xì, hay còn gọi là hồng bao, là một truyền thống không thể thiếu trong Tết Nguyên Đán của người Hoa. Người lớn sẽ lì xì tiền trong những phong bì đỏ cho trẻ nhỏ hoặc người thân trong gia đình để chúc họ may mắn, sức khỏe và thịnh vượng trong năm mới.
- Màu đỏ của phong bì tượng trưng cho sự may mắn và tránh xa những điều xui xẻo, trong khi số tiền trong phong bì thường là số chẵn, vì số chẵn mang ý nghĩa tốt lành.
4. Cúng tổ tiên và thần linh
- Trong những ngày đầu năm mới, người Hoa ở Việt Nam sẽ tổ chức lễ cúng tổ tiên để tỏ lòng biết ơn đối với ông bà tổ tiên, cầu mong sự che chở và ban phúc. Ngoài ra, họ cũng cúng thần linh, đặc biệt là Ông Địa và Thần Tài để cầu xin một năm mới phát tài và bình an.
- Lễ cúng tổ tiên và thần linh thường được tổ chức vào đêm giao thừa hoặc sáng mùng 1 Tết, với mâm cúng bao gồm hoa quả, bánh trái và các món ăn truyền thống.
5. Múa lân sư rồng
- Múa lân sư rồng là một trong những hoạt động văn hóa nổi bật trong dịp Tết Nguyên Đán của người Hoa tại Việt Nam. Múa lân, sư tử và rồng được cho là mang đến may mắn, xua đuổi tà ma, và đem lại sự thịnh vượng. Những đoàn múa lân sư rồng thường đi qua các cửa hàng, công ty và nhà dân để chúc mừng năm mới.
- Đây là một phần không thể thiếu trong dịp Tết, và thường diễn ra vào các ngày đầu năm hoặc trong suốt thời gian Tết.
6. Tín ngưỡng thờ cúng ông Công, ông Táo
- Trước Tết, người Hoa cũng thực hiện lễ tiễn Táo quân về trời giống với người Việt. Tuy nhiên, có một số khác biệt nhỏ trong cách thờ cúng. Người Hoa thường cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp với lễ vật gồm hoa quả, bánh kẹo, và giấy tiền vàng bạc.
- Người Hoa tin rằng Táo quân sẽ báo cáo lại với Ngọc Hoàng những việc làm của gia đình trong năm qua, nên họ thường cầu nguyện để có được sự che chở và ban phúc.
7. Phong tục kiêng kỵ trong ngày Tết
- Trong những ngày Tết, người Hoa ở Việt Nam cũng có nhiều điều kiêng kỵ để tránh xui xẻo trong năm mới. Một số điều kiêng kỵ phổ biến bao gồm:
- Không quét nhà vào ngày mùng 1 vì sợ rằng quét đi may mắn và tài lộc.
- Không cắt tóc, cắt móng tay vào những ngày đầu năm vì cắt đi sự thịnh vượng.
- Tránh cãi nhau, nói điều xui xẻo trong ngày Tết để giữ cho gia đình hòa thuận và mang lại may mắn trong năm mới.
8. Tập tục viếng thăm và chúc Tết
- Ngày đầu năm mới là dịp để người Hoa ở Việt Nam viếng thăm và chúc Tết gia đình, bạn bè và hàng xóm. Họ thường trao đổi những lời chúc tốt lành như “Chúc mừng năm mới”, “An khang thịnh vượng”, và “Phát tài phát lộc”. Việc trao đổi lời chúc trong dịp Tết được xem là mang lại may mắn và niềm vui cho cả người chúc và người được chúc.
9. Trò chơi và hoạt động trong dịp Tết
- Người Hoa ở Việt Nam thường tham gia nhiều trò chơi dân gian trong dịp Tết như đánh bài, đánh cờ tướng và các trò chơi có yếu tố may mắn. Các hoạt động này không chỉ giúp giải trí mà còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự thịnh vượng và tài lộc.
Kết luận:
Tết Nguyên Đán của người Hoa ở Việt Nam là sự kết hợp độc đáo giữa các truyền thống lâu đời của Trung Quốc và văn hóa Việt Nam. Phong tục lì xì, múa lân sư rồng, cúng tổ tiên, và những kiêng kỵ trong ngày Tết đã trở thành một phần không thể thiếu trong dịp lễ này, thể hiện sự tôn trọng và gìn giữ những giá trị truyền thống. Dịp Tết không chỉ là thời điểm đoàn viên gia đình mà còn là dịp để cầu mong những điều may mắn, thịnh vượng cho năm mới.