Người ái kỷ (narcissist) thường nổi bật với tính cách tự tôn, luôn muốn được chú ý và tôn sùng. Tuy nhiên, bên dưới vẻ ngoài tự tin đó, họ thường che giấu sự bất an sâu sắc và nỗi sợ bị từ chối. Để duy trì cảm giác kiểm soát và bảo vệ cái tôi, người ái kỷ thường sử dụng hai chiến thuật tâm lý nguy hiểm: thao túng (manipulation) và đóng vai nạn nhân (playing victim).
1. Tính cách ái kỷ là gì?
Ái kỷ là một rối loạn nhân cách đặc trưng bởi:
- Cảm giác tự mãn quá mức.
- Khao khát được ngưỡng mộ và chú ý.
- Thiếu sự đồng cảm với người khác.
Người ái kỷ thường xem mối quan hệ là công cụ để thỏa mãn nhu cầu cá nhân. Họ không coi trọng cảm xúc hoặc nhu cầu của đối phương mà tập trung vào việc bảo vệ cái tôi của mình.
2. Vì sao họ thao túng?
Thao túng là công cụ phổ biến của người ái kỷ nhằm kiểm soát mối quan hệ và bảo vệ vị trí của mình.
2.1 Bảo vệ hình ảnh bản thân
Người ái kỷ luôn muốn duy trì hình ảnh hoàn hảo trong mắt người khác. Họ có thể thao túng đối phương bằng cách đổ lỗi hoặc bóp méo sự thật để tránh nhận trách nhiệm về những sai lầm của mình.
Ví dụ, khi họ làm sai, thay vì thừa nhận lỗi, họ có thể nói:
- “Nếu không phải tại em, anh đã không phải làm như vậy.”
- “Em lúc nào cũng làm quá mọi chuyện lên.”
2.2 Để duy trì sự kiểm soát
Người ái kỷ cần cảm giác kiểm soát để không bị tổn thương hoặc bị từ chối. Họ thao túng để làm giảm lòng tự trọng của đối phương, khiến đối phương cảm thấy phụ thuộc và dễ bị kiểm soát hơn.
3. Vì sao họ đóng vai nạn nhân?
Đóng vai nạn nhân là chiến thuật khác của người ái kỷ để đạt được sự chú ý và đồng cảm từ người khác.
3.1 Để né tránh trách nhiệm
Khi bị đối chất hoặc chỉ trích, người ái kỷ thường giả làm nạn nhân để đánh lạc hướng và chuyển sự chú ý sang phía họ. Ví dụ, họ có thể nói:
- “Anh làm vậy vì anh cảm thấy bị tổn thương.”
- “Ai cũng chống lại anh, em cũng không hiểu cho anh.”
3.2 Để tìm kiếm sự thương cảm
Họ tận dụng vai trò “nạn nhân” để khiến đối phương cảm thấy có lỗi, từ đó củng cố quyền lực trong mối quan hệ.
4. Tác động đến đối phương
Người yêu của người ái kỷ thường cảm thấy:
- Mất tự tin: Họ luôn cảm thấy mình là nguyên nhân gây ra vấn đề.
- Bị kiệt sức về mặt tinh thần: Việc đối mặt với thao túng và đóng vai nạn nhân khiến họ mất đi sự cân bằng trong mối quan hệ.
- Khó thoát ra: Sự phụ thuộc tâm lý khiến họ khó nhận ra bản chất thật của vấn đề.
5. Làm thế nào để đối phó?
- Nhận diện dấu hiệu: Hiểu rõ các hành vi thao túng và đóng vai nạn nhân để không bị cuốn vào vòng luẩn quẩn.
- Thiết lập ranh giới: Đặt ra giới hạn rõ ràng và không cho phép đối phương vượt qua.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Nếu cần, hãy tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ.
Kết luận
Người ái kỷ sử dụng thao túng và đóng vai nạn nhân như những công cụ để bảo vệ cái tôi và duy trì quyền lực trong mối quan hệ. Tuy nhiên, điều này gây tổn thương sâu sắc cho đối phương. Hiểu rõ và đối mặt với hành vi này là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe tinh thần và xây dựng mối quan hệ lành mạnh hơn.