Khi di chuyển từ vùng đồng bằng lên vùng núi cao, bạn sẽ cảm nhận được sự thay đổi rõ rệt về nhiệt độ – càng lên cao, không khí càng lạnh. Đây là một hiện tượng tự nhiên và có thể lý giải bằng khoa học khí hậu. Vậy tại sao khu vực cao nguyên lại lạnh hơn khu vực đồng bằng? Dưới đây là những lý do chính!
1. Nguyên Tắc Giảm Nhiệt Theo Độ Cao
🔹 Hiện tượng lapse rate – nhiệt độ giảm theo độ cao
🔹 Cứ lên cao 100m, nhiệt độ giảm trung bình từ 0,6°C – 1°C
Trong khí quyển, có một nguyên tắc cơ bản gọi là lapse rate (tốc độ giảm nhiệt độ theo độ cao). Khi độ cao tăng lên, không khí sẽ giãn nở và mất nhiệt do áp suất khí quyển giảm, dẫn đến nhiệt độ cũng giảm theo. Trung bình, mỗi khi lên 100m, nhiệt độ sẽ giảm từ 0,6°C – 1°C.
Ví dụ:
- Ở vùng đồng bằng có nhiệt độ 30°C, nếu bạn lên một ngọn núi cao 2.000m, nhiệt độ có thể chỉ còn 10°C – 18°C.
2. Áp Suất Khí Quyển Thấp Ảnh Hưởng Đến Nhiệt Độ
🔹 Không khí ở vùng cao loãng hơn so với vùng thấp
🔹 Không khí loãng giữ nhiệt kém, khiến nhiệt độ giảm
Khi lên cao, áp suất khí quyển giảm, đồng nghĩa với việc không khí loãng hơn. Không khí loãng có khả năng giữ nhiệt kém, làm cho nhiệt độ về đêm giảm mạnh hơn so với vùng đồng bằng. Đây là lý do tại sao các khu vực như Đà Lạt (Việt Nam) hay Sapa có khí hậu lạnh hơn so với TP.HCM hay Hà Nội dù ở cùng vĩ độ.
3. Mật Độ Không Khí Và Sự Hấp Thụ Nhiệt
🔹 Không khí ở đồng bằng dày đặc hơn, hấp thụ nhiệt tốt hơn
🔹 Vùng cao ít khí quyển hấp thụ nhiệt, dẫn đến nhiệt độ thấp hơn
Ở vùng đồng bằng, mật độ không khí dày đặc hơn, giúp giữ lại lượng nhiệt từ ánh sáng mặt trời tốt hơn. Trong khi đó, vùng cao có không khí loãng, không có đủ phân tử để hấp thụ và giữ nhiệt. Điều này khiến nhiệt độ ở vùng cao luôn thấp hơn so với vùng đồng bằng.
4. Sự Ảnh Hưởng Của Hơi Nước Và Độ Ẩm
🔹 Vùng đồng bằng có độ ẩm cao hơn, giúp giữ nhiệt tốt hơn
🔹 Vùng cao có không khí khô hơn, nhiệt độ dễ hạ thấp
Hơi nước đóng vai trò quan trọng trong việc giữ nhiệt độ ổn định. Ở vùng đồng bằng, độ ẩm cao giúp không khí giữ nhiệt lâu hơn. Ngược lại, vùng cao thường có độ ẩm thấp, dẫn đến hiện tượng nhiệt độ giảm mạnh vào ban đêm và sương giá có thể xuất hiện vào sáng sớm.
5. Sự Phản Xạ Của Bề Mặt Đất
🔹 Mặt đất ở đồng bằng hấp thụ nhiệt nhanh hơn
🔹 Vùng cao thường có rừng rậm hoặc tuyết, làm giảm khả năng giữ nhiệt
Ở vùng đồng bằng, mặt đất hấp thụ và giữ nhiệt nhiều hơn, khiến nhiệt độ ban ngày ấm hơn. Trong khi đó, vùng núi cao có nhiều cây cối, đá hoặc tuyết, làm tăng khả năng phản xạ ánh sáng mặt trời và giảm lượng nhiệt hấp thụ, dẫn đến khí hậu mát mẻ hơn.
Kết Luận
Dựa trên các yếu tố trên, có thể thấy rằng vùng cao nguyên luôn lạnh hơn vùng đồng bằng do ảnh hưởng của áp suất khí quyển, độ ẩm, mật độ không khí và hiện tượng lapse rate. Đây là lý do tại sao các địa điểm như Đà Lạt, Sapa hay Baguio (Philippines) luôn có khí hậu mát mẻ quanh năm. Nếu bạn yêu thích không khí se lạnh và trong lành, những vùng cao nguyên sẽ là điểm đến lý tưởng để nghỉ dưỡng!