Kiến là một trong những loài côn trùng phổ biến nhất trên Trái Đất, xuất hiện ở hầu hết các môi trường sống từ rừng rậm, sa mạc cho đến khu dân cư. Tuy nhỏ bé, nhưng kiến có cấu trúc xã hội phức tạp, khả năng lao động bền bỉ và những hành vi tập thể vô cùng đáng kinh ngạc. Dưới đây là 7 sự thật thú vị về kiến và thuộc địa của chúng khiến bạn phải bất ngờ.
1. Kiến có thể mang vật nặng gấp 10-50 lần trọng lượng cơ thể
Dù thân hình nhỏ bé, kiến lại có sức mạnh phi thường. Nhờ cấu tạo cơ bắp và bộ xương ngoài vững chắc, chúng có thể mang hoặc kéo các vật thể nặng hơn nhiều lần trọng lượng cơ thể, điều mà con người không thể làm được nếu so sánh tương đương.
2. Mỗi đàn kiến hoạt động như một “siêu cơ thể”
Thuộc địa kiến hoạt động như một thể thống nhất, nơi mỗi cá thể có nhiệm vụ riêng: kiến thợ thu thập thức ăn, kiến lính bảo vệ tổ, kiến chúa sinh sản. Sự phân chia lao động này giúp thuộc địa vận hành hiệu quả và có thể thích nghi với nhiều điều kiện sống khác nhau.
3. Kiến giao tiếp bằng pheromone (chất hóa học)
Kiến không dùng âm thanh hay cử chỉ như con người, mà giao tiếp qua pheromone – chất hóa học đặc biệt mà chúng tiết ra. Pheromone giúp kiến dẫn đường, cảnh báo nguy hiểm và điều phối hoạt động của cả đàn một cách chính xác và hiệu quả.
4. Kiến có thể xây dựng tổ phức tạp dưới lòng đất
Một số loài kiến có khả năng xây dựng tổ với cấu trúc rất tinh vi, gồm nhiều tầng, buồng và đường hầm thông nhau. Những “thành phố” ngầm này được thiết kế thông minh để duy trì nhiệt độ, độ ẩm ổn định và bảo vệ kiến chúa cùng trứng khỏi tác động bên ngoài.
5. Kiến có thể “nô dịch hóa” loài kiến khác
Một số loài kiến như Polyergus có hành vi xâm chiếm tổ kiến khác, bắt kiến thợ của đối phương về làm việc trong tổ của mình. Hành vi này được gọi là “kiến nô lệ” – một hình thức tổ chức xã hội rất đặc biệt trong thế giới côn trùng.
6. Có hơn 12.000 loài kiến đã được phát hiện
Kiến có mặt khắp nơi trên hành tinh và có đa dạng loài đáng kinh ngạc. Mỗi loài có tập tính, môi trường sống và chiến lược sinh tồn riêng, từ kiến lửa hung hãn đến kiến thợ mộc làm tổ trong gỗ mục.
7. Tuổi thọ của kiến chúa có thể kéo dài đến 30 năm
Trong khi kiến thợ chỉ sống vài tuần đến vài tháng, kiến chúa – cá thể đảm nhiệm sinh sản – có thể sống đến hàng chục năm. Điều này giúp bảo đảm sự duy trì và ổn định cho cả đàn qua nhiều thế hệ.
Kiến là minh chứng cho việc kích thước nhỏ bé không đồng nghĩa với sự kém phát triển. Chúng sở hữu hệ thống xã hội tinh vi, khả năng tổ chức tuyệt vời và là một phần quan trọng trong hệ sinh thái tự nhiên.