Chim là loài động vật có khả năng thích nghi tuyệt vời với môi trường sống, đặc biệt là các loài chim di cư, có thể bay hàng ngàn km mà không dừng lại. Một trong những điều kỳ diệu nhất là một số loài chim có thể ngủ trong khi vẫn đang bay. Điều này tưởng chừng như không thể, nhưng lại có cơ sở khoa học thú vị phía sau.
1. Cơ chế ngủ bán cầu (unihemispheric slow-wave sleep)
Một số loài chim có khả năng ngủ với chỉ một bán cầu não trong khi bán cầu còn lại vẫn tỉnh táo. Đây gọi là giấc ngủ bán cầu. Trong trạng thái này, chim có thể tiếp tục bay, tránh chướng ngại vật và duy trì phương hướng. Bán cầu não nghỉ ngơi sẽ được luân phiên, giúp chim vẫn nhận đủ giấc ngủ cần thiết.
2. Được ghi nhận ở các loài chim di cư đường dài
Hiện tượng ngủ khi bay được quan sát rõ nhất ở các loài chim biển như chim frigate hoặc chim anhinga, những loài có hành trình di cư kéo dài nhiều ngày liên tục trên không. Nghiên cứu cho thấy chúng có thể ngủ vài giây đến vài phút mỗi lần trong khi vẫn bay ổn định.
3. Bay theo luồng gió và kỹ thuật “lượn”
Trong những khoảng thời gian nghỉ ngơi, chim thường tận dụng kỹ thuật bay lượn theo dòng không khí mà không cần vỗ cánh liên tục. Điều này giúp tiết kiệm năng lượng và cho phép não bộ thư giãn ngắn. Khi không cần điều chỉnh nhiều về phương hướng, một phần não có thể nghỉ ngơi hiệu quả.
4. Bản năng định hướng mạnh mẽ
Chim có khả năng định hướng cực kỳ tốt nhờ sử dụng từ trường Trái Đất, ánh sáng Mặt Trời và các dấu hiệu môi trường. Ngay cả khi một phần não đang nghỉ, phần còn lại vẫn xử lý đủ thông tin để giúp chim giữ đúng lộ trình. Điều này giúp chúng bay an toàn ngay cả khi ngủ tạm thời.
5. Giấc ngủ ngắn nhưng hiệu quả
Thay vì ngủ sâu trong thời gian dài như con người, chim có thể ngủ nhiều giấc ngắn xen kẽ trong ngày và đêm. Những giấc ngủ này tuy ngắn nhưng đủ để phục hồi thể chất và tinh thần. Khi đã đến nơi an toàn, chúng sẽ ngủ sâu và đầy đủ hơn để bù đắp.
Khả năng ngủ khi đang bay là kết quả của quá trình tiến hóa thích nghi với lối sống di cư xa và khắc nghiệt. Đây là một minh chứng tuyệt vời cho sự linh hoạt của thế giới động vật, cho thấy rằng ngay cả trong giấc ngủ, thiên nhiên vẫn vận hành theo cách kỳ diệu nhất.