Trong thế giới động vật, giấc ngủ đóng vai trò quan trọng để phục hồi năng lượng và duy trì sự sống. Tuy nhiên, có một sinh vật nhỏ bé gây ngạc nhiên vì dường như không bao giờ… ngủ: loài kiến. Liệu kiến thật sự không cần ngủ, hay chúng có một cơ chế nghỉ ngơi hoàn toàn khác so với con người? Câu trả lời ẩn chứa những điều kỳ diệu về cách sống tập thể và khả năng thích nghi của chúng.
1. Kiến không ngủ theo cách mà con người hiểu
Con người và nhiều loài động vật khác thường có chu kỳ ngủ kéo dài trong nhiều giờ để phục hồi hoàn toàn. Nhưng kiến không có giấc ngủ liên tục như vậy. Thay vào đó, chúng trải qua nhiều giai đoạn nghỉ ngơi ngắn, xen kẽ suốt cả ngày. Những khoảng nghỉ này được xem là “ngủ vi mô” – tức là giấc ngủ rất ngắn nhưng vẫn đủ để duy trì chức năng cơ thể.
2. Giấc ngủ vi mô và chu kỳ nghỉ ngắn
Các nghiên cứu cho thấy một con kiến thợ có thể nghỉ ngơi khoảng 250 lần mỗi ngày, mỗi lần kéo dài chỉ vài phút. Tổng thời gian nghỉ của chúng trong một ngày có thể lên đến vài giờ, nhưng không bao giờ liên tục. Điều này cho phép chúng duy trì hoạt động không ngừng trong tổ và hoàn thành nhiệm vụ mà không ảnh hưởng đến sự vận hành chung.
3. Kiến chúa có chu kỳ nghỉ dài hơn
So với kiến thợ, kiến chúa – loài có nhiệm vụ sinh sản – thường có thời gian nghỉ ngơi dài hơn. Một số nghiên cứu cho thấy kiến chúa có thể ngủ đến 9 giờ mỗi ngày. Điều này giúp chúng tiết kiệm năng lượng cho quá trình sinh sản kéo dài suốt đời. Sự phân chia thời gian nghỉ giữa các vai trò trong đàn kiến phản ánh sự tổ chức chặt chẽ trong hệ thống xã hội của loài này.
4. Nghỉ ngơi mà vẫn duy trì hiệu quả tập thể
Cách ngủ theo chu kỳ ngắn và rải rác giúp cả đàn kiến luôn có một phần thành viên hoạt động liên tục. Điều này cực kỳ quan trọng đối với việc bảo vệ tổ, tìm kiếm thức ăn và chăm sóc ấu trùng. Sự phân chia hợp lý này giúp đàn kiến không bao giờ “tê liệt” vì tất cả cùng nghỉ cùng lúc.
5. Không có mí mắt, làm sao biết kiến đang nghỉ?
Vì không có mí mắt, kiến không thể nhắm mắt khi nghỉ ngơi. Tuy nhiên, trong các giai đoạn ngủ vi mô, chúng có xu hướng bất động, giảm phản ứng với môi trường xung quanh và thậm chí làm chậm hoạt động của các cơ quan. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể kiến thật sự có trạng thái nghỉ.
Kết luận
Dù không ngủ theo cách thông thường, kiến vẫn có cơ chế nghỉ ngơi hiệu quả để duy trì sức khỏe và hiệu suất làm việc. Khả năng phân chia thời gian nghỉ linh hoạt, kết hợp với cấu trúc xã hội chặt chẽ, đã giúp loài kiến trở thành một trong những sinh vật nhỏ bé nhưng mạnh mẽ và thành công nhất trên hành tinh.