Khi nghĩ đến giấc ngủ, hầu hết chúng ta đều hình dung ra hình ảnh nằm nghỉ ngơi trên giường hoặc trong tư thế nằm nghiêng, duỗi dài. Tuy nhiên, trong thế giới động vật, không phải loài nào cũng ngủ theo cách đó. Một số loài đã phát triển khả năng đặc biệt – ngủ trong tư thế đứng – như một hình thức thích nghi với môi trường sống hoặc nhu cầu bảo vệ bản thân. Vậy những loài nào có thể làm được điều kỳ diệu này và vì sao chúng lại chọn cách ngủ như vậy? Hãy cùng khám phá.
1. Ngựa – Bậc thầy ngủ đứng của thế giới động vật
Ngựa là loài nổi tiếng nhất với khả năng ngủ trong tư thế đứng. Điều này có được nhờ cấu trúc cơ thể độc đáo gọi là “hệ thống khóa khớp gối” (stay apparatus), cho phép chúng duy trì trạng thái đứng mà không cần dùng nhiều sức.
Tuy nhiên, ngựa chỉ ngủ nông (giấc ngủ REM không hoàn toàn) khi đứng. Để đạt được giấc ngủ sâu, chúng vẫn cần nằm xuống trong khoảng thời gian ngắn.
Ngủ đứng giúp ngựa có thể nhanh chóng bỏ chạy nếu có mối đe dọa từ kẻ săn mồi – một kỹ năng sinh tồn quan trọng của loài ăn cỏ sống theo bầy đàn.
2. Bò – Lựa chọn linh hoạt giữa đứng và nằm
Bò cũng có thể ngủ trong tư thế đứng, mặc dù không phổ biến bằng việc nằm. Giống như ngựa, bò có thể “chợp mắt” trong lúc đứng để tiết kiệm thời gian và tránh nguy hiểm.
Tuy nhiên, bò thường chọn nằm để ngủ sâu và nghỉ ngơi hoàn toàn. Tư thế nằm giúp chúng thư giãn cơ bắp và dễ dàng tiêu hóa thức ăn trong quá trình nhai lại.
3. Voi – Khổng lồ thận trọng khi ngủ
Với cơ thể đồ sộ, voi thường đứng khi ngủ để tránh tổn thương do trọng lượng cơ thể dồn lên các cơ quan nội tạng khi nằm quá lâu. Điều này đặc biệt phổ biến ở voi hoang dã.
Tuy nhiên, voi cũng cần giấc ngủ sâu và thường nằm xuống khi ở trong môi trường an toàn, chẳng hạn như trong sở thú hoặc khu bảo tồn.
Voi có thể ngủ đứng trong vài giờ và chuyển sang tư thế nằm khi cần nghỉ sâu hơn.
4. Hươu cao cổ – Ngủ ít và thường là đứng
Hươu cao cổ là một trong những loài ngủ ít nhất trong thế giới động vật, chỉ từ 10 phút đến 2 giờ mỗi ngày. Do cổ dài và chân cao, việc nằm xuống và đứng dậy của chúng khá vất vả và dễ gây nguy hiểm nếu có kẻ săn mồi xuất hiện.
Do đó, hươu cao cổ thường ngủ đứng, với đầu tựa vào thân để giữ thăng bằng. Chúng chỉ nằm ngủ khi cảm thấy hoàn toàn an toàn, chẳng hạn như trong bầy đàn lớn hoặc ban đêm ở nơi kín đáo.
5. Một số loài chim – Ngủ đứng trên cành
Không chỉ động vật bốn chân, nhiều loài chim cũng có khả năng ngủ trong tư thế đứng, thậm chí ngủ trên cành cây. Nhờ cấu trúc gân đặc biệt ở chân, các ngón chân chim sẽ tự động co lại và bám chặt vào cành khi cơ thể ở trạng thái nghỉ, giúp chúng không bị ngã.
Chim hồng hạc, chim cánh cụt và cú là những ví dụ điển hình cho khả năng ngủ đứng độc đáo này. Đặc biệt, chim hồng hạc còn có thể ngủ khi chỉ đứng trên một chân – một bí ẩn sinh học vẫn đang được nghiên cứu.
6. Lý do vì sao động vật phải ngủ đứng
a. Tránh kẻ thù
Khả năng đứng khi ngủ giúp động vật cảnh giác hơn và dễ dàng bỏ chạy nếu gặp nguy hiểm. Đây là ưu thế sống còn trong môi trường hoang dã đầy rẫy rủi ro.
b. Cấu trúc cơ thể không thuận lợi cho việc nằm
Những loài như voi, hươu cao cổ có kích thước lớn nên việc nằm xuống quá lâu có thể gây áp lực lên cơ thể, dẫn đến tổn thương nội tạng hoặc cơ xương.
c. Thói quen tiến hóa lâu dài
Việc ngủ đứng là kết quả của hàng triệu năm tiến hóa để thích nghi với môi trường sống và nhu cầu sinh tồn.
Kết luận
Ngủ đứng là một hiện tượng thú vị trong thế giới động vật, phản ánh khả năng thích nghi tuyệt vời của các loài để sinh tồn và phát triển. Từ ngựa, bò, voi, đến các loài chim, mỗi loài đều có lý do riêng để chọn tư thế nghỉ ngơi khác biệt này. Dù có vẻ lạ lùng đối với con người, nhưng đối với nhiều loài, đó chính là cách thông minh và hiệu quả nhất để đảm bảo sự an toàn và sức khỏe trong tự nhiên.