Trào ngược axit dạ dày, hay còn gọi là bệnh trào ngược dạ dày-thực quản (GERD), là tình trạng xảy ra khi axit trong dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản – ống dẫn thức ăn nối từ miệng đến dạ dày. Axit trào ngược có thể gây kích ứng lớp niêm mạc thực quản và nếu kéo dài, có thể dẫn đến viêm loét, hẹp thực quản hoặc thậm chí là tiền ung thư thực quản. Đây là căn bệnh tiêu hóa phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ ở giai đoạn đầu.
Những triệu chứng ban đầu thường gặp:
- Cảm giác đau rát ngực (ợ nóng)
Cơn đau thường xuất hiện sau khi ăn no, khi nằm hoặc cúi xuống. Người bệnh cảm thấy nóng rát lan từ dạ dày lên giữa ngực, đôi khi lan đến cổ họng. Đây là dấu hiệu điển hình do axit dạ dày trào ngược làm tổn thương lớp niêm mạc thực quản.
- Ợ hơi, ợ chua liên tục
Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể để đẩy khí trong dạ dày ra ngoài. Tuy nhiên, khi đi kèm vị chua hoặc đắng trong miệng, đó là dấu hiệu của axit trào ngược. Người bệnh có thể cảm thấy chua miệng hoặc khó chịu sau bữa ăn.
- Khó nuốt hoặc cảm giác vướng ở cổ họng
Axit dạ dày khi tiếp xúc nhiều lần với thực quản có thể gây viêm, khiến đường dẫn thức ăn trở nên hẹp hơn. Điều này khiến người bệnh khó nuốt, nuốt vướng, có cảm giác như thức ăn bị kẹt lại ở giữa ngực hoặc cổ họng.
- Ho mãn tính, khàn tiếng hoặc đau họng không rõ nguyên nhân
Axit khi trào ngược có thể kích thích dây thanh quản, gây viêm họng hoặc ho kéo dài, đặc biệt vào ban đêm. Người bệnh có thể bị khàn tiếng vào buổi sáng, cảm thấy cổ họng khô, đau rát hoặc thường xuyên phải hắng giọng.
- Miệng có vị đắng hoặc hôi miệng kéo dài
Một số người có cảm giác vị đắng ở cuống họng hoặc miệng sau khi ăn, kèm theo hơi thở có mùi khó chịu. Đây là dấu hiệu cho thấy axit và dịch tiêu hóa đang trào ngược lên miệng.
Nguyên nhân gây trào ngược axit:
- Chế độ ăn uống thiếu khoa học: Ăn quá nhanh, ăn quá no, tiêu thụ nhiều thực phẩm béo, chiên rán, cay nóng hoặc uống nhiều cà phê, nước ngọt có gas, rượu bia khiến dạ dày sản sinh nhiều axit và dễ bị trào ngược.
- Thừa cân, béo bụng: Mỡ vùng bụng gây áp lực lên dạ dày, từ đó làm tăng nguy cơ axit trào ngược, nhất là khi nằm sau khi ăn.
- Thói quen sinh hoạt không hợp lý: Nằm ngay sau khi ăn, mặc quần áo hoặc thắt lưng quá chặt, vận động mạnh sau bữa ăn hoặc thường xuyên ăn khuya cũng làm tăng nguy cơ bị trào ngược.
- Căng thẳng, lo âu kéo dài: Tâm lý bất ổn ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, làm giảm chức năng co bóp của dạ dày và rối loạn tiết axit, từ đó gây trào ngược.
Cách phòng ngừa và giảm triệu chứng hiệu quả:
- Chia nhỏ bữa ăn trong ngày: Thay vì ăn 2–3 bữa lớn, hãy chia thành 4–5 bữa nhỏ giúp dạ dày hoạt động nhẹ nhàng hơn và giảm nguy cơ đầy bụng, trào ngược.
- Tránh thực phẩm kích thích tiết axit: Hạn chế tiêu thụ cà phê, nước có gas, rượu bia, socola, bạc hà và các món ăn chiên rán, cay nóng.
- Không nằm sau khi ăn ít nhất 2 giờ: Tư thế nằm ngang khiến axit dễ trào lên thực quản. Nếu cần nghỉ ngơi, hãy ngồi thẳng lưng hoặc đi lại nhẹ nhàng.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân nếu bạn thừa cân, đặc biệt là giảm mỡ bụng. Cân nặng ổn định sẽ giúp giảm áp lực lên dạ dày và thực quản.
- Nâng cao đầu khi ngủ: Dùng gối cao hơn hoặc nâng phần đầu giường để hạn chế axit dạ dày trào lên trong khi ngủ.
- Quản lý căng thẳng hiệu quả: Áp dụng các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, đi bộ, đọc sách hoặc ngủ đủ giấc để cải thiện sức khỏe tinh thần và hệ tiêu hóa.
Kết luận
Trào ngược axit dạ dày là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được nhận diện sớm và xử lý đúng cách. Việc thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt và chăm sóc tinh thần chính là chìa khóa giúp phòng ngừa và cải thiện tình trạng này, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống mỗi ngày.